مولتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری خودایمنی مزمن سیستم عصبی مرکزی (CNS) است که با التهاب و تخریب عصبی مشخص می شود. در حالی که علت دقیق ام اس ناشناخته است، تحقیقات در حال انجام نشان می دهد که محیط میکروبی روده ممکن است در ایجاد و پیشرفت این اختلال عصبی پیچیده، نقش مهمی ایفا کند در نتیجه می توان گفت که ارتباط محیط میکروبی روده و بیماری ام اس یک ارتباط دو سویه است. هدف این مقاله بررسی رابطه پیچیده بین میکروبیوتای روده و مولتیپل اسکلروزیس، روشن کردن مکانیسم‌های بالقوه زیربنای تعامل آنها و‌مداخلات درمانی آینده است.
نقش محور روده-مغز در بروز بیماری ام اس
محیط میکروبی روده(میکروبیوتای روده) از طریق محور روده-مغزی که شبکه پیچیده ای از مسیرهای عصبی، غدد درون ریز و ایمنی است، به صورت دو طرفه با سیستم مغزی نخاعی ارتباط برقرار می کند. ترکیبات میکروبی مانند اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه (SCFAs)، انتقال‌دهنده‌های عصبی و مولکول‌های تعدیل‌کننده ایمنی تولید شده توسط باکتری‌های روده میتوانند بر عملکرد عصبی، پاسخ‌های ایمنی و التهاب در مغز و نخاع تأثیر بگذارند.
اختلال در این تعادل ظریف در ترکیب میکروبیوتای روده، که به نام دیس بیوز شناخته می شود، در اختلالات عصبی مختلف از جمله ام اس دخیل است.
مطالعات تغییراتی را در ترکیب میکروبیوتای روده افراد مبتلا به ام اس در مقایسه با افراد سالم نشان داده اند. کاهش تنوع میکروبی، تغییر در فراوانی گونه‌های باکتریایی خاص، و تغییرات در ساختار ترکیبات میکروبیوتای روده در بیماران ام‌اس گزارش شده است. دیسبیوز در ام اس با افزایش نفوذپذیری روده، التهاب سیستمیک و فعال شدن پاسخ های خود ایمنی همراه است که همگی در ایجاد بیماری نقش دارند.
چگونه میکروبهای روده با بروز بیماری ام اس ارتباط دارند؟
میکروبیوتای روده نقش اساسی در رشد و عملکرد سیستم ایمنی دارد. دیسبیوز در ام اس با عدم تعادل در گونه های میکروبی پیش التهابی و ضد التهابی مشخص می شود که منجر به ناهنجاری در سیستم ایمنی و پاسخ های التهابی نامنظم می شود. سلول‌های Th17، زیرمجموعه‌ای از سلول‌های T که در التهاب خودایمنی نقش دارند، تحت تأثیر میکروبیوتای روده قرار دارند و در پاتوژنز MS نقش دارند. علاوه بر این، آنتی‌ژن‌ها و ترکیبات میکروبی میتوانند فعال‌سازی سلول‌های ایمنی خود را تعدیل کنند و التهاب مزمن را در CNS تداوم بخشند.
درمان ام اس از طریق تعدیل میکروبهای روده
تعدیل میکروبیوتای روده یک راه امیدوارکننده برای مداخلات درمانی در ام اس در آینده است. در مطالعات پیش بالینی و بالینی نشان داده شده است که پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها، اصلاحات غذایی، و پیوند میکروبیوتای مدفوعی (FMT) میتوانند با تعدیل ترکیب میکروبیوتای روده قابلیتی جهت بهبود علائم بیماری ام اس محسوب شوند.
علاوه بر این، مداخلات با هدف بازگرداندن یکپارچگی سد روده و کاهش التهاب سیستمیک ممکن است پاسخ‌های خود ایمنی را کاهش داده و پیشرفت بیماری را در بیماران مبتلا به ام‌اس متوقف یا کند نماید.
میکروبیوتای روده از طریق تأثیر بر تنظیم ایمنی، التهاب و تعاملات عصبی و ایمنی، نقش چندوجهی در بیماری زایی و پیشرفت مولتیپل اسکلروزیس(ام اس) دارد. درکارتباط محیط میکروبی روده و بیماری ام اس نوید بخش توسعه مسیرهای درمانی جدید با هدف قرار دادن محور روده-مغز است. مسلما تحقیقات بیشتری برای روشن کردن مکانیسم‌های این رابطه پیچیده و استفاده از این یافته‌ها برای کشف درمان‌های موثر برای بیماران ام‌اس مورد نیاز است.
گردآوری: مهشاد حیدریان
کلیدواژه ها: ام اس، مولتیپل لسکلروز، محور مغز-روده، محیط میکروبی روده، میکروبیوتا، پروبیوتیک، پری بیوتیک، اصلاحات غذایی، پیوند میکروبیوتای مدفوعیFMT ، دکتر پیمان ادیبی، دکتر بابک تمیزی فر، دکتر نازیلا کسائیان
منابع:
Ordoñez-Rodriguez A, Roman P, Rueda-Ruzafa L, Campos-Rios A, Cardona D. Changes in gut microbiota and multiple sclerosis: a systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health. 2023 Mar 6; 20(5):4624.
